www.eprace.edu.pl » schizofrenia » Etiopatogeneza » Teorie psychospołeczne powstawania schizofrenii

Teorie psychospołeczne powstawania schizofrenii

Ujęcie psychoanalityczne powstawania schizofrenii

Wg Pao powstanie elementów psychozy jest procesem składającym się z 5 elementów:

Konflikt

Pomimo znanego udziału pierwotnych zaburzeń o naturze biologicznej, w schizofrenii występują także konflikty psychologiczne. Wiele z nich ma taką samą strukturę jak konflikty u osób bez psychozy. Istotną różnicą jest to, że występują one w Ego, które ma upośledzone funkcje na skutek biologicznych nieprawidłowości. Deficytowe podłoże tworzy podstawę dla niepełnego rozwoju Ego. Konflikty w obrębie takiego Ego mają inne skutki niż w przypadku prawidłowo ukształtowanego Ego. Psychoanaliza ma duże znaczenie w powstawaniu objawów schizofrenicznych przypisuje konfliktom dotyczącym agresji i seksualności.

Następną różnicą jest to, że pomimo tej samej treści konfliktu jak u osoby zdrowej, aktualizujący się, przedzierający się do świadomości impuls konfliktowy osiąga olbrzymie, dezintegrujące psychikę nasilenie. Być może mają na to wpływ bardzo pierwotne mechanizmy obronne.

Lęk o skrajnym nasileniu.

Jest on spowodowany silnym stanem konfliktowym. W takim stanie integrująca funkcja Ego przestaje działać i bez pomocy z zewnątrz osoba ze schizofrenią nie jest w stanie przywrócić ponownie równowagi psychicznej (przestrzeni psychicznej w której funkcjonuje Ego mogą dalej pracować). M. Klein uważa, że główną rolę w procesach schizofrenicznych odgrywa pierwotny lęk przed unicestwieniem ( ma on skrajne natężenie w najwcześniejszym okresie życia dziecka) oraz specyficzna odpowiedź Ego w postaci pofragmentowania lub rozszczepienia.

Pao uważa, że w sytuacji nieadekwatnej i niesatysfakcjonującej wczesnej relacji pomiędzy matką a dzieckiem, występuje u dziecka bardzo silny stan lęku i napięcia. Sytuacja ta pozostawia trwały ślad i tworzy predyspozycję do przyjmowania skrajnie nasilonego lęku. Powstają podstawowe zaburzenia w relacjach z obiektami, z radzeniem sobie z impulsami popędowymi oraz lękiem.

Ostre sparaliżowanie integracyjnej funkcji Ego w skrajnym lęku.

Stan ten może być wywołany gdy zadziała bardzo silny bodziec (duża stymulacja powodująca gwałtowne wyzwolenie się impulsów agresywnych lub seksualnych), albo, gdy pogorszy się zdolność Ego do obrony i utrzymania integralności. Jest to splot odpowiedzi efektywnej i nieadekwatnie rozwiniętego Ego, które powoduje taką odpowiedź. Można to ująć jako krótką reakcję w trakcie której integracyjna funkcja Ego jest sparaliżowana i podejmuje swoje działanie po pewnym czasie. Jednakże ponowne podjęcie integracyjnej funkcji Ego ma miejsce na niższym poziomie funkcjonowania aparatu Ego. Następuje regresja procesów zarówno percepcyjnych i kognitywnych jak i motorycznych. Towarzyszy temu reaktywowanie bardziej prymitywnych struktur Ego i prymitywnych mechanizmów obronnych. Zmienia się doświadczanie samego siebie, postrzegane jest to jako zmiana osobowości. Uciekając przed lękiem osoba cofa się do prymitywnych funkcji Ego i obrony i staje się osobą z objawami psychotycznymi. Freud nazwał to wewnętrzną katastrofą.

Ponowne włączenie się integracyjnej funkcji Ego.

W nowej sytuacji aparat psychiczny ma za zadanie przywrócić integrującą funkcję Ego i ponownie stworzyć poczucie bezpieczeństwa. Obronna organizacja jaka może się w danej chwili i sytuacji wytworzyć na celu kierowanie, modulowanie i modyfikowanie w określony sposób zawartości psychicznej. Ego używa aparatu percepcyjnego i kognitywnego w celach adaptacyjnych i obronnych. Oprócz takich mechanizmów obronnych jak zaprzeczenie, introjekcja, projekcja, mogą one także obejmować tzw. „maintenace mechanism” np. deanimacja¹, dedyferencja²,deneutralizacja³.

Osoba, która przejawia objawy schizofrenii ma niepewne poczucie bezpieczeństwa. Jej aparat psychiczny czyni nieustanne wysiłki aby je utrzymać. Kiedy pojawia się konflikt, a następnie lęk o skrajnym nasileniu aparat psychiczny przestawia się na regresywne, niegdyś będące skutecznymi i funkcjonalnymi mechanizmy i struktury, aby osiągnąć ponownie stan równowagi. Następuje zmiana bardziej dojrzałych mechanizmów obronnych na mechanizmy pierwotne (rozszczepienie na dobry i zły obiekt, zaprzeczenie, omnipotencja, idealizacja, projekcja, introjekcja, fuzja), zmiana funkcji struktur Ego na bardziej pierwotne, zmienia się myślenie, gdzie proces pierwotny (sposób archaicznego funkcjonowania umysłowego) zastępuje proces wtórny (dojrzałe myślenie uwzględniające realia czasu, miejsca i prawdopodobieństwa). Powstaje swoisty stan nowej równowagi.

Stopniowa krystalizacja symptomów.

Według Pao symptomy to konsekwencja najlepszego możliwego rozwiązania jakie może znaleźć osoba w danym momencie i w danych okolicznościach. Ujawniając objawy opisywane jako paranoidalne, katatoniczne lub hebefreniczne pacjent ma tendencje do używania archaicznych mechanizmów obronnych i bardziej pierwotnych funkcji Ego. Bardziej dojrzałe mechanizmy obronne, sposoby komunikacji i struktury Ego są cały czas obecne ale ukryte pod objawami psychotycznymi.

Pewne cechy self wg Pao są niezbędne do prawidłowego poczucia jego istnienia (np. poczucia napięcia instynktalno - afektywnego, poczucie istnienia relacji z obiektami wewnętrznymi i zewnętrznymi oraz poczucia ciągłości samego siebie - self; poczucie ciągłości istnienia obiektów w całości wcześniejszych doświadczeń). Zakłócenie lub zniesienie poczucia ciągłości istnienia jakie następuje w momencie ogarnięcia przez lęk o skrajnym nasileniu jest niemożliwe do tolerowania. Pierwszym więc celem Ego staje się ponowne ustanowienie poczucia ciągłości self. W tym celu osoba odwołuje się do wcześniejszych doświadczeń z obiektami dającymi poczucie ciągłości. Większość z tych doświadczeń u osób rozwijających objawy psychotyczne składa się z fantazji, zaczynają one stanowić istotną treść nowego self. W sytuacji gdy nowe self jest budowane w oparciu o fantazję i są one przez pacjenta ujawnione to klinicznie klasyfikowane są jako urojenia. Reorganizacja self wymaga czasu więc pełne wykrystalizowanie się objawów psychozy trwa przez pewien okres. W tym czasie Ego tylko częściowo radzi sobie ze skrajnie nasilonym lękiem, podlega ono terrorowi zalewających je przeżyć. Krystalizowanie się symptomów odzwierciedla proces patologicznej organizacji self w celu ponownego ustanowienia poczucia własnej ciągłości poprzez nowe reprezentacje samego siebie i obiektów.

Koncepcja schizofrenogennej matki

Z koncepcją tą łączone jest nazwisko Fromm - Reichmann. Wg niej schizofrenia to skutek krańcowych postaw matki: odrzucenia i nadopiekuńczości. Postawa matki w stosunku do dziecka jest podstawowym determinantem schizofrenii. Schizofrenogenna matka jest agresywna, krytyczna i o nadmiernych wymaganiach albo też ukrycie odrzucająca, która hamuje samodzielność swego dziecka przez nadopiekuńczość.

Podobne konkluzje dowodzące, że źródło schizofrenii może być poza samym pacjentem wysuwa T. Tietze. Dokonując opisu obrazu klinicznego 25 matek stwierdza, że wszystkie były „… nadmiernie lękowe i obsesyjne, wszystkie były dominujące: 10 z nich w sposób bardziej otwarty, a 15 w bardziej subtelny sposób. Wszystkie matki okazały się restrykcyjne, jeśli chodzi o libidalną gratyfikację swojego dziecka”.

Patologii rodziców jako przyczyny schizofrenii dowodzili m.in. J. Rosen wg niego schizofrenogenna matka jest dominująca, otwarcie odrzucająca, nadopiekuńcza, manipulująca mężem i dzieckiem”.

Krytykę tej teorii wysunął A. Kępiński zarzucając w „Melancholii”, że autorzy tej koncepcji byli nieobiektywni.

Wybitny znawca schizofrenii S. Arieti stwierdził, że „obraz matki schizofrenogennej nie pasuje do 75% matek jego pacjentów”.

Koncepcja Theodore Lidz

Wg niego „w etiologii schizofrenii, zaburzone środowisko rodzinne jest czynnikiem głównym”. Schizofrenia jest chorobą braku będącego wynikiem niedostarczenia przez rodziców dziecku tego, co istotne dla jego prawidłowego rozwoju. Matka nie jest w stanie zaspokoić potrzeb dziecka gdyż jest zajęta sobą. Dziecko rośnie wtedy z poczuciem zagrożenia i nie osiąga autonomii. Ponadto w rodzinach z chorym na schizofrenię występuje przewlekła niezgodność, konflikt małżeński.

Wyróżnia 2 rodzaje zaburzonych reakcji małżeńskich:

• małżeński rozłam - rodzice są oddaleni od siebie emocjonalnie, pozostają w stałym konflikcie, zajęci są tylko sobą, nie respektują siebie, nielojalnie walczą o dziecko.

• małżeńska skośność - pomimo, że nie ma zagrożenia rozpadem to stale u jednego z rodziców utrzymuje się poważne zaburzenie (np. nerwica lub pogranicze psychozy). Partner małżeński jest słaby i zależny, akceptuje tą sytuację i sugeruje dziecku, że sytuacja jest normalna.

Te strategie powodują, że dziecko ma wypaczony obraz realnego świata, ma bardzo utrudnione zdobycie tożsamości. Dziecko wychowuje się w izolacji uczuciowej, braku poczucia bezpieczeństwa.

komentarze

Przeszukaj ePrace

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.